Lịch Sử Kênh Nhà Lê - vua Lê Đại Hành
KÊNH NHÀ LÊ.
Tâm Sự Của Vua Lê Đại Hành
"Đào sông dễ hay dời non dễ?" - Câu hỏi ấy vẫn thường vang vọng trong tâm trí vị hoàng đế đầu tiên của nhà Tiền Lê trong những đêm trằn trọc nơi hoàng cung Hoa Lư. Đối với Lê Đại Hành, câu trả lời thật hiển nhiên: Dời non tất phải mượn sức trời, còn đào sông thì cần mượn sức người, không nói khó hay dễ, mà đều là việc nên làm của bậc đế vương.
Năm Quý Mùi, Thiên Phúc thứ 4 (983), sau khi trở về từ cuộc chinh phạt Chiêm Thành, vua Lê Đại Hành không tổ chức tiệc tùng ăn mừng chiến thắng như thường lệ. Thay vào đó, người ta thấy nhà vua thường xuyên cúi mình trên những tấm bản đồ cũ kỹ, đôi mắt đăm chiêu nhìn vào những dãy núi và dòng sông chạy dọc từ Bắc vào Nam.
"Trẫm chỉ là một người nông dân may mắn được khoác long bào," - Vua thường nói với các cận thần như vậy - "Nên trẫm hiểu rõ hơn ai hết: Đường xa muôn dặm, người đi mỏi gối, ngựa đi mỏi vó, chỉ có sức nước là không bao giờ mỏi mệt."
Quan Đại thần Ngô Tử Án, con trai của Ngô Xương Sắc, đang đứng trước mặt nhà vua, lắng nghe tâm sự.
"Thưa Bệ hạ, vậy người đang nghĩ đến điều gì?"
Lê Đại Hành xoay người, miệng nở nụ cười hiền hòa nhưng ánh mắt lại lấp lánh ý chí sắt đá.
"Khanh có biết vì sao Trẫm đánh Chiêm mà thắng nhanh đến thế không?"
"Thưa, vì Bệ hạ anh minh và quân ta dũng mãnh..."
"Không, không hẳn thế!" - Nhà vua khoát tay - "Là vì những con thuyền của ta nhanh hơn chân ngựa Chiêm Thành. Nhưng..." - giọng vua chùng xuống - "Đường biển thì sóng to gió lớn, không phải lúc nào cũng thuận lợi. Còn đường bộ từ Hoa Lư vào Nam thì núi cao rừng rậm, quanh co khúc khuỷu như cản bước người."
Nhà vua chậm rãi vuốt bộ râu đã điểm bạc. Năm tháng chinh chiến đã để lại trên gương mặt ông những nếp nhăn sâu hoắm, nhưng đôi mắt vẫn sáng lên niềm tin và khát vọng của một vị vua nhìn xa trông rộng. Ông nghĩ về cuộc chinh phạt Chiêm Thành vừa qua, về những khó khăn khi phải vượt qua núi đồi hiểm trở, về những con thuyền phải đối mặt với biển cả hung hãn. Ông đang nghĩ về một giải pháp.
Ngô Tử Án vẫn im lặng suy xét. Ông biết nhà vua đang trăn trở điều gì đó lớn lao.
"Trẫm muốn đào một con kênh!" - Vua bỗng nói, giọng phấn chấn hẳn lên - "Một con kênh từ núi Đồng Cổ đến tận Đèo Ngang. Một con đường thủy vừa thuận tiện cho việc chuyển quân, vừa giúp dân ta làm ăn buôn bán, tưới tiêu ruộng đồng.
DÒNG KÊNH NGHÌN NĂM của nhà Tiền Lê
Đại thần Ngô Tử Án nhíu mày: "Tâu Bệ hạ, đường núi hiểm trở, đào kênh sẽ rất khó khăn..."
"Khó khăn ư?" - Vua cười khẽ - "Khanh nghĩ xem, ta đánh đuổi quân Tống hùng mạnh, đánh bại Chiêm Thành kiêu hãnh, chẳng lẽ lại khuất phục bởi một vài ngọn núi và dòng sông sao? Ta thừa biết thiên hạ đang đồn rằng “Nhà vua đánh thắng trận mà không giỏi trị quốc”. Nhưng rồi họ sẽ thấy, con kênh này không chỉ là một dòng nước, mà là một dòng chảy xuyên suốt đất nước từ Bắc vào Nam, dựng nên cơ đồ cho bách tín có thể an cư lạc nghiệp đến muôn đời!"
NƠI KHỞI NGUỒN CỦA MỘT CON KÊNH
Một buổi sáng đẹp trời năm 983, nhà vua cùng đoàn tùy tùng đến khảo sát địa hình tại núi Đồng Cổ. Trong khi các quan đang bàn bạc những khó khăn về công trình nơi ấy, vua Lê Đại Hành bỗng cúi xuống vốc một nắm đất, rồi thả từ từ qua kẽ tay.
"Các khanh có biết," - Nhà vua trầm ngâm nói - "Đất nước cũng như nắm đất này. Nếu cứ giữ chặt trong tay, nó sẽ vụn ra. Nhưng nếu ta biết cách cho nước chảy qua nó, đất sẽ kết dính lại và kiên cố hơn."
Quan Thái úy đứng cạnh không hiểu ý vua, hỏi: "Tâu Bệ hạ, người muốn nói gì?"
"Trẫm muốn nói rằng," - Vua mỉm cười - "Con kênh này không chỉ là công trình thủy lợi, mà còn là huyết mạch của nền nông nghiệp. Từ nay không còn sự cách trở của núi rừng vô tận, mà sẽ được thông thương bằng một dòng nước. Đó không chỉ là nước, mà còn là nơi mang theo niềm hy vọng và sự thịnh vượng của cả quốc gia.
Rồi vua chỉ tay về phía những ngọn núi trùng trùng điệp điệp: "Trẫm đã nhìn thấy những chiếc thuyền chở lúa gạo, muối mắm, tơ lụa... từ kinh thành xuôi về phương Nam, và từ phương Nam ngược về kinh thành. Trẫm đã thấy những đoàn quân khi cần thiết có thể nhanh chóng tiến về phía Nam hay Bắc, không còn phải đối mặt với đường núi gập ghềnh hay sóng to gió lớn miền biển."
Làm kế ấy, lúc chiến tranh thì giảm hao binh tổn tướng, khi thái bình lại lợi ích muôn dân. Muốn hưởng quả ngọt về sau, ắt phải qua thời gian gian nan vun trồng trước đã.
CÔNG TRÌNH LỊCH SỬ - KÊNH NHÀ LÊ
Công trình đào kênh bắt đầu vào mùa khô năm đó. Vua đích thân vẽ bản đồ tuyến kênh và tham gia chỉ đạo. Trong một lần thị sát, khi đoàn thuyền của vua đi qua đoạn có núi đá, mọi người đều lo lắng vì đây là nơi hiểm trở nhất của tuyến kênh.
Những ngày đầu của dự án không hề suôn sẻ. Đá cứng, núi cao, rừng rậm - tất cả như thách thức ý chí của nhà vua. Nhiều quan lại lo ngại về sự phung phí nhân lực và vật lực. Có kẻ còn thầm rỉ tai rằng nhà vua đang đuổi theo một giấc mơ viển vông.
Trong tình thế ấy, quan hầu cận vua e dè thưa: "Tâu Bệ hạ, đoạn này toàn đá cứng, dân phu than phiền rằng cuốc chim còn sợ gãy mỏ nếu mổ vào đá này."
(Cuốc chim là một loại công cụ lao động, thường được dùng trong xây dựng hoặc khai thác đá, đất — nó là sự kết hợp giữa cuốc và búa chim)
Vua Lê Đại Hành không nói gì, chỉ nhẹ nhàng vỗ vào vai quan hầu cận: "Khanh có biết vì sao ta lại đặt tên là kênh Sắt không?"
Vị quan lắc đầu.
"Vì sắt có thể chém đá!" - Vua cười lớn - "Nếu sắt không thể chém đá, thì ý chí của con người sẽ làm được điều đó. Hãy nhớ rằng, nước tuy mềm còn có thể mài mòn đá, huống hồ chi chúng ta có nhân lực vật lực đầy đủ? Chỉ cần đủ kiên nhẫn mà thôi."
Rồi nhà vua thản nhiên cởi áo bào, cầm lấy cuốc bổ xuống tảng đá gần đó. Một tiếng "cạch" vang lên, mảnh đá nhỏ bắn ra. Mọi người sửng sốt. Vua tiếp tục đào thêm mấy nhát nữa với sức lực và góc độ hợp lý. Lúc đó, mồ hôi ngài lấm tấm trên trán.
"Trẫm cũng chỉ là người nông dân," - Vua nói trong hơi thở - "Nếu Trẫm có thể làm được, thì mọi người cũng làm được."
Tin vua đích thân đào đá lan truyền khắp công trường. Từ đó, không còn ai than vãn về độ cứng của đá nữa.
Tuy nhiên, không phải không có những khó khăn và thử thách khác. Vào một đêm mưa gió, khi nước từ thượng nguồn đổ về làm sạt lở nhiều đoạn kênh đang đào dở, vua Lê Đại Hành nhận về những tin dữ liên tiếp đến: dân phu bỏ trốn hàng trăm người, nhiều đoạn kênh bị sập, lương thực thiếu thốn...
Trong những đêm mưa khắc khoải ấy, vua thức trắng trong trướng, nhìn về công trình xa xôi đang dang dở, bước tiếp theo phải làm sao, cũng cần suy nghĩ.
Vua Lê Đại Hành trầm ngâm một lúc. Nhà vua nhắm mắt lại, hít một hơi sâu. Trong đầu ông hiện lên câu ca dao: "Non cao ai đắp mà cao, sông sâu ai bới ai đào mà sâu!" “Núi sông tuy do trời tạo nên, nhưng con người cũng có thể góp phần vào việc của trời. Sông không đủ sâu, ta đào sâu thêm. Đường không đủ thẳng, ta khoét thẳng ra!" - Nhà vua tự nhủ như vậy.
Sáng hôm sau, ông ban chiếu chỉ cho các làng dọc theo tuyến kênh: Ai tham gia đào kênh sẽ được miễn thuế ba năm. "Hãy cho họ thấy lợi ích trước mắt," ông nghĩ, "còn lợi ích lâu dài, họ sẽ thấy sau này."
Quả nhiên, sau khi chiếu chỉ được ban hành, số lượng dân phu tăng lên gấp đôi. Công trình tiến triển nhanh chóng. Đến cuối năm đó, đoạn kênh khởi nguồn từ Đồng Cổ đã hoàn thành. Lần đầu tiên, những chiếc thuyền có thể đi từ kinh đô Hoa Lư đến tận Nghệ An mà không cần phải ra biển khơi.
Ngày khánh thành đoạn kênh đầu tiên, vua Lê Đại Hành đứng trên thuyền rồng, nhìn dòng nước xanh biếc chảy êm đềm. Trên bờ, dân chúng tụ tập đông đúc, hò reo mừng vui.
"Bệ hạ còn nhớ năm xưa, khi ta đánh Chiêm Thành, quân lính khổ sở vì đường núi hiểm trở thế nào không?" - Quan Đại thần Ngô Tử Án, người đã theo vua từ thuở hàn vi và cũng góp công lớn trong quá trình xây kênh nhà Lê, cất tiếng hỏi.
"Làm sao Trẫm quên được?" - Vua đáp, giọng trầm xuống - "Nếu có con kênh này, biết bao nhiêu quân lính đã không phải bỏ mạng trước khi đến chiến trường. Đó là một phần lý do Trẫm quyết tâm đào con kênh này. Nhưng khanh biết không, Trẫm không chỉ làm vì quân sự."
"Vậy còn vì điều gì, tâu Bệ hạ?"
Vua Lê Đại Hành nhìn xa xăm về phía chân trời: "Vì ngày mai. Vì những đứa trẻ chưa sinh ra. Vì một đất nước mà con cháu ta sẽ thừa hưởng, nơi các miền không còn xa cách, nơi đồng ruộng tưới tiêu bốn mùa sung túc."
Rồi vua chỉ tay về phía những cánh đồng hai bên bờ kênh: "Khanh nhìn xem, những cánh đồng ấy sẽ không còn lo hạn hán hay úng ngập. Thuyền bè sẽ chở lúa gạo đi khắp nơi, không còn cảnh nơi thì dư thừa, nơi thì đói kém. Đó mới là điều Trẫm thực sự mong ước."
Ngô Tử Án nhìn nhà vua với ánh mắt kính phục: "Bệ hạ quả là người nhìn xa trông rộng. Con kênh này sẽ còn mãi với thời gian."
"Nhìn xa trông rộng?" - Vua bật cười - "Không, Trẫm chỉ là một người nông dân biết rằng muốn cây lúa tốt thì phải có nước, muốn đời sống nhân dân ấm no thì phải có đầy đủ thóc gạo. Đơn giản vậy thôi!"
Mỗi lần nhìn xuống dòng kênh đang dần thành hình, vua Lê Đại Hành lại nhớ về những ngày tự mình cày ruộng tịch điền ở Đọi Sơn năm 987 để làm gương cho bách tính. Khi ấy, ông chỉ muốn khuyến khích dân chúng làm nông. Nhưng với con kênh này, ông đang giúp cho nền nông nghiệp nước nhà phát triển rực rỡ đến muôn đời sau.
Năm 1003, hai mươi năm sau khi lên ngôi, dù đã có tuổi nhưng vua Lê Đại Hành vẫn tự mình đến Hoan Châu để chỉ huy việc nạo vét kênh Đa Cái (nay là Hoa Cái). Đây là đoạn kênh quan trọng, nối kênh Sắt ở phía bắc Nghệ An với sông Lam.
Một buổi chiều, khi ánh hoàng hôn phản chiếu trên mặt kênh, nhà vua ngồi trên ghế đá bên bờ kênh Sắt. Ông vuốt tay trên mặt đá lạnh, nơi ông đã cho khắc ba chữ "Thủy Thạch Tiên". Nhìn dòng nước chảy lững lờ dưới chân, ông ngẫm nghĩ về hành trình dài đã qua. Ngô Tử Án, người bạn già và cũng là vị quan đáng tin cậy, ngồi bên cạnh.
"Đã hai mươi năm kể từ khi ta bắt đầu công trình này," - Vua trầm ngâm - "Giờ đây, từ Kinh đô có thể đi thuyền thẳng đến tận Đèo Ngang mà không cần lênh đênh trên biển. Khanh có biết điều đó có ý nghĩa gì không?"
"Tâu Bệ hạ, điều đó có nghĩa là đất nước ta đã thực sự thống nhất, không chỉ về mặt chính trị mà còn về mặt giao thương và văn hóa."
Vua mỉm cười hài lòng. Song bên cạnh đó, nhà vua cảm nhận được sự mệt mỏi trong cơ thể mình. Tuổi tác đã không còn cho phép ông tự tay cầm cuốc như những ngày đầu của dự án. Nhưng trong tâm trí, ngọn lửa nhiệt huyết vẫn cháy bỏng như thuở nào.
Trời đã về chiều, ánh hoàng hôn phản chiếu trên mặt kênh tạo nên những vệt vàng rực rỡ. Vua Lê Đại Hành đứng dậy, mắt nhìn về phía xa xăm như thể đang nhìn xuyên qua các thế kỷ.
"Ta vẫn thường mơ về một đất nước mà ở đó, những dòng sông và kênh đào chằng chịt như mạch máu trong cơ thể con người," ông thầm nghĩ. "Chúng không chỉ mang nước, mà còn mang thực phẩm, hàng hóa, văn hóa và tình đoàn kết giữa muôn dân lại với nhau. Khi đất nước ta thực sự như vậy, dù có kẻ thù nào đến xâm lược, ta cũng không sợ!"
CON KÊNH TRỞ THÀNH DI SẢN MUÔN ĐỜI
Năm Quý Mão (1003), sau khi hoàn thành việc nạo vét kênh Đa Cái, vua Lê Đại Hành trở về kinh đô. Trên đường về, nhà vua cho thuyền dừng lại tại một khúc sông nơi có thể nhìn thấy toàn cảnh con kênh uốn lượn giữa núi đồi. Vua đứng trên mũi thuyền, gió thổi tung mái tóc đã điểm bạc của người.
"Trẫm đã già rồi," - Vua thì thầm với chính mình - "Nhưng con kênh này sẽ còn trẻ mãi. Nó sẽ chảy vô cùng tận với thời gian, như chính dòng chảy lịch sử của đất nước ta."
Một người lính chèo thuyền đứng gần đó, vô tình nghe được lời vua, đã cúi đầu thưa:
"Tâu Bệ hạ, dân gian đồn rằng con kênh này sẽ mang họ của Bệ hạ: Kênh nhà Lê. Nó sẽ tồn tại mãi với hậu thế, như công lao trời biển của Bệ hạ vậy."
Ông mỉm cười trước cách gọi đó. Trong thâm tâm, ông không quan tâm đến việc con kênh mang tên ai. Điều ông quan tâm là nó sẽ mang lại điều gì cho dân, cho nước.
"Nếu con kênh này giúp cho một hạt thóc được chuyên chở đến nơi cần thiết, giúp một người lính đến nơi cần bảo vệ kịp thời, hay đơn giản chỉ là giúp người dân đi lại thuận tiện hơn, thì đó đã là phần thưởng lớn nhất cho Trẫm rồi," nhà vua hiền hòa đáp.
Ông nhìn về phía chân trời, nơi ánh hoàng hôn đang dần buông xuống, và lòng tràn ngập một niềm vui khó tả. Vua Lê Đại Hành biết rằng ông đã tạo ra một di sản lớn lao cho quê hương.
Khi ông còn là một người nông dân, ông chỉ biết đào những con mương nhỏ để dẫn nước vào ruộng. Giờ đây, khi đã là vua, ông vẫn làm điều tương tự, chỉ là quy mô lớn hơn mà thôi. Bởi vì cuối cùng, dù là vua hay dân, cũng đều phải lo làm sao cho cây lúa tốt tươi, cho dân no ấm, và cho đất nước ngày càng vững mạnh."
Năm 1005, vua Lê Đại Hành băng hà, nhưng di sản của ông - hệ thống kênh đào - vẫn tiếp tục phục vụ đất nước qua nhiều triều đại. Các vị vua sau này - từ nhà Lý, Trần, Lê, cho đến Nguyễn (Xây kênh Vĩnh Tế) - đều tiếp tục mở rộng và nạo vét hệ thống kênh đào này. Hệ thống thủy lợi mà ông khởi xướng đã trở thành một phần không thể thiếu trong quốc gia, góp phần mở mang bờ cõi và giữ vững non sông.
Hàng nghìn năm đã trôi qua, nhưng dòng kênh vẫn chảy. Và trên ghế đá nơi vua Lê Đại Hành từng ngồi nghỉ, bên dòng kênh Sắt năm xưa, người ta vẫn có thể đọc được câu nói được khắc lại: "Đường đi khó, không khó vì ngăn sông cách núi, mà khó vì lòng người ngại núi e sông."
Thời gian trải dài đến tận đây, khi đứng bên dòng nước, chúng ta có thể không còn thấy những dòng nước trong xanh ngày nào như ông cha ta thường thấy. Nhưng đó không phải hiện thực vĩnh viễn, mà đâu đó vẫn le lói niềm tin rằng những người con đất Việt đang âm thầm nỗ lực với những sản phẩm thân thiện môi trường. Trong số đó, "Cô Cà Chua Yêu Nước" - thương hiệu rửa tay, giặt giũ thuần Việt - đã và đang góp phần không nhỏ trong hành trình bảo vệ dòng nước quê hương. Chiết xuất từ những nguyên liệu tự nhiên, không chứa hóa chất độc hại, sản phẩm của Cô Cà Chua không chỉ bảo vệ làn da của bạn mà còn hướng đến việc mang từng giọt nước dịu nhẹ trở về với đại dương bao la.
Tuy rằng hiện nay việc giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước là rất khó khăn vì phải đối mặt với nhiều thách thức như dân số tăng, tiêu thụ tăng... nhưng chỉ cần lòng người không “ngại núi e sông” thì đều có thể làm được. Mỗi người chỉ cần góp một ít sức lực, thay đổi những thói quen nhỏ trong cuộc sống hàng ngày, không xả rác xuống sông, chọn sản phẩm sinh thái, góp gió thành bão, chúng ta sẽ bảo vệ được dòng nước trong lành như đại dương xanh mát để lại cho con cháu mai sau.
Nguồn tham khảo: Người Việt đào kênh mở đường như thế nào? - Báo Công an Nhân dân điện tử
(Các đoạn đối thoại đều do mình tưởng tượng thôi nhé ^-^)
Cô cà chua rửa tay 3.8L & 2L
NATURE LOVE TRANG store
Khuyến cáo: mọi người nên tìm hiểu kỹ thêm về sản phẩm trước khi đặt mua nhé. Bên mình đã cố gắng chọn lọc các sản phẩm chất lượng nhưng cũng không thể đảm bảo được hết và cũng tùy thuộc nhà sản xuất nữa, mong mọi người thông cảm. Nếu chưa tin tưởng thì cũng đừng quyết định mua quá sớm nhé!
Comments
Nơi Trang cập nhật các thông tin giải trí thú vị hài hước về kinh tế xanh, các giải pháp vì môi trường và sự phát triển bền vững ở Việt Nam và trên khắp thế giới
NATURE LOVE TRANG
"Chúng tôi cung cấp sản phẩm thiên nhiên chất lượng và cam kết vì môi trường trên hết."
© 2024. All rights reserved.
